Crypto of toch maar sparen?

Crypto is bij veel mensen populair, maar is dit een goed alternatief voor sparen? Wat maakt crypto nu zo aantrekkelijk en wat zijn de 4 psychologische aspecten die ervoor zorgen dat het lastig is om verstandig met crypto om te gaan? In dit blog legt Financieel Psycholoog Anne Abbenes de psychologie achter crypto uit zodat je zelf tot een gezonde financiële mix kunt komen.

Een goed verhaal is geen sprookje 

Crypto heeft een verhaal. Geldzaken gaan vaak niet over verhalen en zijn daarom voor veel mensen geen leuke bezigheid. Nu de economie er niet al te rooskleurig uitziet, zijn we geneigd om steun te zoeken in een mooi- bijna sprookjesachtig- verhaal van crypto. In dit verhaal zijn weinig aspecten van de economie terug te vinden zoals wij die in het dagelijks leven zien en herkennen. Dat geeft onbewust hoop op een betere financiële situatie. Crypto wordt gepresenteerd als de tegenhanger van het reguliere banksysteem. Alle vormen van een financiële toekomst opbouwen koppelen we onbewust aan de huidige slechtere economische omstandigheden. Doordat het verhaal achter crypto en het crypto concept zo aanspreekt, wordt er enthousiast in crypto geïnvesteerd. Dit zonder dat er gerealiseerd wordt wat het nu eigenlijk is, en zonder goed onderzoek te doen naar gegevens over de te verwachten uitkomsten op basis van cijfers en data.  Dat de investering in crypto ook risico’s met zich meebrengen wordt daardoor vaak pas ontdekt als de resultaten tegenvallen.

Benieuwd hoe investeren in je spaarrekening of crypto zich met elkaar vergelijken? In de Sparen VS serie onderzoeken we verschillende mogelijkheden om aan je financiële toekomst te bouwen, en hoe deze zich verhouden tot sparen. Kijk de aflevering Sparen VS Crypto hier.

Gevoel van controle 

Doordat crypto buiten de financiële wereld zoals wij die kennen staat, lijkt het een mogelijkheid om hier invloed op uit te oefenen Dat geeft in deze turbulente tijden een gevoel van controle. Het gevaar dat hier op de loer ligt is  'affinity bias’. Dat is de neiging om niet-rationele beslissingen te nemen doordat de focus niet ligt bij het afwegen van de voor- en nadelen van crypto. De focus ligt hier op het stukje identiteit en het gevoel van controle dat crypto geeft.  Hierdoor kijk je niet naar jouw financiële situatie en financiële toekomst. Door te investeren in het verhaal rondom crypto, het stukje identiteit en het misplaatste gevoel van controle, loop je dus het risico om voor jouw financiële toekomst onverstandige beslissingen te nemen. 

Crypto successen op social media 

Crypto is aanlokkelijk door de vele succesverhalen op social media. Dit zorgt voor sociale bewijskracht. Als je hoort en ziet dat veel mensen succesvol in crypto hebben geïnvesteerd ben jezelf sneller geneigd ook in crypto te investeren. Dit effect is nog sterker als het gaat om mensen die op je lijken of die je bewondert zoals influencers en beroemdheden. Sociale bewijskracht heeft veel meer invloed op financiële keuzes dan voorlichting. Ook blijkt uit onderzoek dat als veel mensen over hun succesvolle investeringen in crypto praten, je zelfs de neiging hebt om meer risicovolle crypto-investeringen te doen. Deze effecten van sociale bewijskracht worden versterkt omdat natuurlijk niemand op social media opschept over verliezen in crypto. Het is daardoor extra moeilijk zelf een verstandige afweging te maken of crypto bij je past. 

FOMO 

Crypto is spannend omdat er continu iets gebeurt, je kunt het 10 keer per dag checken en de waarde kan 10 keer per dag hevig stijgen en dalen. Ons onbewuste brein houdt van directe beloning en wil snel resultaat zien. Hoge risico- en beloningsinvesteringen zoals Bitcoin sluit hier bij aan. Het op korte termijn zien stijgen van cryptovaluta creëert een stijgende FOMO (fear of missing out). Door alle succesverhalen van mensen die gelukkig zijn geworden door hun crypto-investeringen ontstaat er een onbewuste angst het geluk mis te grijpen. Veel mensen proberen dan ook te voorkomen dat ze achteraf spijt zullen krijgen en investeren daarom in crypto zonder dat ze weten waar ze aan beginnen.   

Deze angst om succes en geluk mis te lopen gaat hand in hand met kuddegedrag, het tweelingbroertje van sociale bewijskracht. Wij reageren sneller op het gedrag van anderen dan op technische informatie. Dit is een belemmering om op een verstandige manier de voor en nadelen van crypto af te wegen en een rationele keuze te maken of crypto bij je past. Onderzoek wijst uit dat  95% van de mensen het gedrag van anderen imiteert en 5% op eigen initiatief handelt. Dit betekent dat we vooral kijken naar de investeringsactiviteit van anderen in plaats van dat we goed onderzoeken wat investeren in crypto nu eigenlijk voor ons persoonlijk inhoudt.   

Overlevingsinstinct 

Het cryptoconcept heeft meer weg van een beweging. De succesverhalen koppelen geluk aan een crypto-investering. Allemaal willen we graag bij een gelukkige groep horen. Dit verlangen om erbij te horen zit diep in ons brein verankert. Om dit te begrijpen moeten we terug naar onze prehistorische voorouders. Zij waren in hun dagelijks bestaan om te kunnen overleven afhankelijk van de stam, de groep waar zij onderdeel van uit maakten. Bij een groep horen betekende  zekerheid om te overleven. Ons onbewuste brein heeft dit gegeven opgeslagen. Deel uitmaken van een groep en erbij willen horen is vanaf het ontstaan van de mensheid in ons brein geprogrammeerd. Tegenwoordig is de stam terug te vinden op social media. Net als in de prehistorie zijn er ook nu prominente leden van de stam die een voorbeeldfunctie hebben. Beroemdheden en influencers zijn de moderne stamhoofden. Social media staat vol met succesverhalen van deze stamprominenten. Mensen die heel veel geld hebben verdiend met crypto. Net als in de prehistorie volgt ons onbewuste brein graag het gedrag van deze stamhoofden. Dit geeft ons onbewuste brein een gevoel van veilig zijn en zekerheid tot overleven. 

Of investeren in crypto bij je past, is een heel persoonlijke afweging. Het vereist naast geluk ook kennis, en je moet de risico’s kunnen dragen. Maak daarom een juist plan met behulp van een professionele expert.   

Checklist of het crypto-concept bij jou past: 

1. Stel je voor dat je in crypto hebt geïnvesteerd, schrijf op wat jouw verwachtingen zijn. 
2. Schrijf voor jezelf op wat je zou doen als je morgenochtend wakker wordt en het geld wat je in crypto hebt geïnvesteerd is nog maar 1 euro waard. Hoe voel je je? Heb je dan nog geld voor dingen die je (onverwacht) nodig hebt?
3. Heb je het geld wat je van plan bent in crypto te investeren nodig voor andere dingen? Zorg dat je naast een investering altijd een spaarbuffer hebt.     
4. Kijk naar jouw spaardoel. Wil je die wereldreis maken, een huis kopen, een nieuwe auto of vermogen opbouwen voor een pensioen voor over 25 jaar? Passen crypto en de schommelingen in resultaten van crypto bij dat doel? 
5. Maak een lijst van voor- en nadelen van investeren in crypto en laat je door een professionele expert adviseren.  

Anne Abbenes is Financieel Psycholoog en onderzoekt de invloed van het brein, emoties en persoonlijke overtuigingen op ons financieel gedrag. Ook traint en adviseert zij professionals, organisaties en overheden hierin. Anne is bestuurder bij onder andere het Financial Psychology Institute Europe®, lector Behavioral Finance & Financial Psychology aan ondermeer de UCLL (associatie KU Leuven), Master in Financial Planning en internationaal (rechtbank) mediator en onderhandelaar.